Verzamelen & registreren
"Verzamelen is herhalen. Herhalen wordt tot rituele handeling om iets
(een gebeurtenis) af te dwingen (Hans Waanders, 1991).
Internationaal en nationaal specialist van het kunstenaarsboek en voormalig galeriehouder Johan Deumens had professioneel en persoonlijk een goede band met Hans Waanders. Sinds zijn betrokkenheid bij kunstenaarsboeken, vanaf 1984, is zijn voorkeur sterk uitgegaan naar kunstenaars met een onderzoekmatige en geëngageerde werkwijze. Hiertoe behoorde ook Waanders. "Vaak zijn het wereldreizigers. Zijn ontlenen hun onderwerp aan de wereld die ons omringt, echter niet door middel van vervreemding en toe-eigening, maar door observatie, communicatie en deelname. In hun werk betrekken zij ons in dit proces. Het is deze werkwijze, het observeren, vergelijken, verzamelen, ordenen/hergroeperen en archiveren in nieuwe betekenisstructuren, die zich bijzonder goed laat vertalen in boekvorm. Een boek heeft in zijn basisvorm een structuur van opeenvolgende ruimtes: de pagina's. De ruimtes worden in de tijd waargenomen of gelezen. Het ombladeren is een proces van verschijnen en verdwijnen. Deze temporele aanbieding maakt het mogelijk om binnen een verzameling elementen te onderscheiden, te groeperen, reeksen op te bouwen, kortom een betekenisstructuur te creëren".
"Kunstenaars die verzamelingen aanleggen, bijvoorbeeld van foto's, tekeningen, teksten, objecten, of projecten of tijdelijke installaties willen vastleggen, kunnen door middel van het medium 'boek' dergelijke complexe werken tot uitdrukking brengen. Ian Hamilton Finlay, herman de vries, Johan Cornelissen, Ulises Carrión, Richard Long en Hans Waanders, en meer in het algemeen de conceptuele kunstenaars, waren de eersten die mij in hun boeken deelachtig maakten van deze interpretatie van het kunstenaarsboek" (bron: Johan Deumens, Over Kunstenaarsboeken. De verzameling van Johan Deumens, catalogus, Papier, Beeld en Basis, Het boek als beeldend middel, 2002).
"Om alles over deze schuwe en solitair levende vogel te weten te komen, heeft Hans Waanders alle mogelijke bronnen in de wereld geraadpleegd. Gedurende 20 jaar heeft Waanders zich verdiept in de ijsvogel. Elk detail, zoals zijn geluid, verblijfplaats, naam en vorm is optimaal uitgewerkt. Door alles van de ijsvogel te bestuderen, komt er ordening in onze wereld: het is een manier om greep te krijgen op het leven zelf, in dit geval gesymboliseerd door de ijsvogel. Hans Waanders was ervan overtuigd dat het verzamelen en verwerken, het opschrijven van al die informatie, zou leiden tot een zodanige kennis van de ijsvogel dat diens gedrag voorspelbaar zou worden en dat de tijd en de plaats van het verschijnen aan hem bekend zou worden. Elk detail zorgde voor nieuwe associaties, invallen en ideeën. In zijn werk zien we de ijsvogel op tekeningen, kunstenaarsboeken, zeefdrukken, collages en prenten gedrukt met de stempeltechniek. Zijn favoriete medium was stempeltechniek en aquarelverf. De stempels sneed hij zelf uit vlakgum. Het zelf geproduceerde kunstenaarsboek was voor Waanders een belangrijk medium om zijn werk te tonen. Het zijn zorgvuldig met de hand vervaardigde boeken, vaak ingebonden in een handzaam formaat" (bron: Cees de Boer, Het Boek der Natuur, Stichting ARTisBOOK en CBK Groningen, 2018).
Het ordeningsproces: het werk van Hans Waanders past binnen een trend die de afgelopen 10 jaar weer sterk in opkomst is. Het gaat hier om een nauwe relatie tussen het kunstwerk en de verzameling. Deze zogenaamde ‘kunstenaars-collectioneurs’ maken presentaties die bestaan uit alledaagse objecten die op een eigen manier worden geordend en gearchiveerd; de objecten worden uit hun context gehaald en in een nieuw systeem geplaatst met een andere hiërarchie. Dit begon allemaal met Ed Ruscha in 1963 met Twenty-Six Gasoline Stations en vervolgens met Christian Boltanski, Marcel Broodthaers, Hans-Peter Feldmann, Chohreh Feyzdjou, Sol Lewitt, Annette Messager, Roland Sips, Hans de Vries en herman de vries. Je ziet het de laatste jaren terugkomen in werken van o.a. Annesas Appel, Mémé Bartels, Martin Brandsma, Sibylle Eimermacher, Anne Geene, Richard Long, Mark Manders, Vibeke Mascini, Chantal Rens, Robin Waart, Luuk Wilmering. Deze kunstenaars onderzoeken, experimenteren en bevragen bestaande betekenissen. Ze onderzoeken hoe de omgeving wordt ervaren en vanuit welk perspectief er wordt gekeken (Henk Woudsma, september 2021).
Waanders' own propensity for collecting goes back to his childhood collections of matchboxes, stamps, globes, and cigar bands. Perhaps in acknowledgement of this fact, Waanders pastes a coloured photocopy reproduction of a Henri Wintermans cigar band - originally includes in his books Gagarin (1992) and Boctok (1998) - in each copy of Kingfishers and Related Works. Placed adjacently to a multilingual cento of texts relating to the distribution of the kingfisher, this cigar band, which display the image of a globe, intimates the global scope and reach of Waanders' bird in a world enfolded by Alcedo atthis. (bron: Ross Hair, Brilliant Absence, 2019).